Mala Remeta – veliki blagoslov

Pored duhovne, svi manastiri Fruške gore okruženi su i velikim prirodnim lepotama. Jer, bilo da su se, poput Jaska, svili kraj izvora čiste i bistre vode, da su, kao Bešenovo, građeni u pitomim dolinama skrivenim šumama, ili da su za svoj komad zemlje izabrali delove bliže naseljenim mestima, kao što je to slučaj sa Vrdnikom, fruškogorski manastiri uvek su živeli, opstajali i trajali u neraskidivoj vezi sa prirodom. U tome je uvek i bila tajna mira koji ih okružuje, ali i odgovor na pitanje kako to da, čak i danas, u svetu koji je već sve video i doživeo, ova zdanja pravoslavne duhovnosti posetioce mogu da ostave bez daha!

Ipak, čak i među ovim istinskim spomenicima pravoslavlja, vere i duhovne krasote – Mala Remeta je nešto posebno!

Zašto „mala“ i zašto „Remeta“?

Odgovor na pitanje zašto ovaj manastir u nazivu ima pridev „mala“ jednostavan je – zato što na Fruškoj gori postoji i Velika Remeta. Priča o tome šta znači „Remeta“ daleko je interesantnija! Naime, reč potiče iz grčkog jezika i označava „pustinju“, ali i one koji u njoj žive – isposnike, pustinjake. Moguće je da se današnji manastir nalazi na prostoru koji su tokom Srednjeg veka nastanjivali eremiti – monasi u potpunosti isključeni od spoljnog sveta i posvećeni postu, molitvi i teškom fizičkom radu. Ime manastira, možda je zapravo daleko sećanje na ove duhovnike.

Treći manastir na istom mestu

Vreme izgradnje i okolnosti u kojima je nastala Mala Remeta obavijeni su velom misterije i legendi. Istorijskih izvora o tim najdavnijim vremenima skoro da i nema, ali je narod kao osnivača i ktitora upamtio kralja Dragutina Nemanjića. Kao i kod većine fruškogorskih manastira, prve pisane podatke ostavili su Turci u čijim katastarskim knjigama se Mala Remeta prvi put pominje sredinom 16. veka.

Najverovatnije je ubrzo nakon toga i srušena, jer je patrijarh Arsenije III Čarnojević krajem 17. veka dao dozvolu monasima izbeglim iz Rače na Drini da obnove hram. Današnja crkva zapravo je treća koja je podignuta na istom mestu u prvoj polovini 18. veka.

Prava, srpska lepotica

Sadašnji manastir posvećen Pokrovu Presvete Bogorodice podigao je Stanko Milinković, bogati Sremac iz sela Šuljma. Izgradnja je počela 1739. i trajala punih 20 godina, a interesantno je da su, za razliku od većine fruškogorskih svetinja, ostala zabeležena i imena majstora – Malu Remetu zidali su Teodor Kosta i Nikola Krapić, Cincari iz Lange u Grčkoj.

Manastir koji se smatra jednim od najlepših na čitavoj Fruškoj gori, podignut je od tesanog kamena po uzoru na srpske srednjovekovne svetinje. Činjenica da je građen u srpsko-vizantijskom stilu, da ga je skoro u potpunosti zaobišao uticaj baroka, inače karakterističan za vojvođanske crkve, kao i to što na njemu nije podignut zvonik, čini ga jedinstvenim na čitavoj Fruškoj gori.

Jedinstvena i iznutra

Ovo je jedna od retkih crkava na Fruškoj gori koja ima pregradu koja deli naos od priprate što je jedinstveno arhitektonsko rešenje za 18. vek.

Lepotom pleni i ikonostas Male Remete na kome se nalaze čak 53 ikone. Dozu mističnosti unosi to što nisu poznati svi umetnici koji su radili na njemu, već samo jedan – čuveni slikar Janko Halkozović čije se prestone ikone – Pokrov Presvete Bogorodice, Presveta Bogorodica, Gospod Isus Hristos i Sveti Jovan Krstitelj, smatraju njegovim najboljim delima.

Zidne slike uradio je Kosta Vanđelović početkom 20. veka, a zanimljiva je činjenica da je, pored uobičajnih pravoslavnih svetitelja, umetnik izabrao da prikaže i one karakteristične za Srbiju, pa tako u Maloj Remeti možete videti kneza Lazara, cara Uroša, Svetog Savu…

Lepota koja je izbegla razaranje

To što je manastir pomalo skrajnut i manje poznat od ostalih fruškogorskih svetinja verovatno ga je spasilo od većeg razaranja tokom Drugog svetskog rata. Mala Remeta je opljačkana, konak je spaljen, ali je crkva preživela i održala se do današnjih dana. Krajem osamdesetih godina u okviru manastira, trudom i zalaganjem mati Rafaile, igumanije koja je Malu Remetu sačuvala od zaborava i udahnula joj novi život, na ulazu u kompleks izgrađena je i nova kapela, posvećena Svetom Iliji.

Mala Remeta čuva dragocenost nemerljive vrednosti

Mala Remeta danas čuva dragocenosti nemerljive vrednosti – stare knjige sakupljene tokom prošlih vekova, a koje se danas nalaze u manastirskoj biblioteci. Od njih, najvredniji su mineji račanskih monaha – u pitanju su knjige koje se upotrebljavaju u bogosluženju, a koje sadrže tropare i sve što se peva o praznicima, raspoređeno po mesecima. Mala Remeta čuva osam rukopisnih mineja nastalih krajem 16. i tokom 17. veka, a koje su monasi iz Rače doneli sa sobom i ostavili među zidinama ove fruškogorske svetinje.

Malu Remetu čuva blagoslov tri svetitelja

Mala Remeta danas kao svoju glavnu slavu obeležava Pokrov Presvete Bogorodice, 14. oktobra. Osim ovoga, u manastiru je svečano i svakog 2. avgusta, na dan Svetog Ilije kome je posvećena kapela.

Međutim, Mala Remeta ima i svog trećeg zaštitnika – jednog manje poznatog svetitelja. Devedesetih godina, tokom renoviranja crkve, mati Rafaila je u jednoj od celivaonica, ispod duplog dna, pronašla deo moštiju Svetog Đorđa Kratovca, mladića koga su početkom 16. veka Turci ubili zato što nije hteo da promeni veru. Prema predanju, njih je u Srem donela monahinja Ana, bežeći iz Kratova. Danas se čuvaju u malom, srebrnom kivotu na severnoj pevnici pored oltara, a manastir obeležava i dan Svetog Đorđa Kratovca, 24. februara.
I tako Malu Remetu danas čuva blagoslov tri svetitelja.

Autor: Aleksandra Bogdanović – Istorijski zabavnik

Zaprati Jazak vodu na Instagram-u

Zaprati Jazak vodu na Facebook-u

Zaprati Jazak vodu na Youtube-u