Manastir Bešenovo – priča o veri, istoriji i istrajnosti

Fruška gora od davnina je poznata po velikom broju crkava i manastira. Tokom vremena, neki od njih su zapusteli, neki su porušeni pa zaboravljeni, ali najveći broj živi i danas i svojom blagošću i duhovnom snagom privlači vernike iz čitavog hrišćanskog sveta.

Među onima koje nije zaobišla zla kob, ali koji su se poput feniksa uzdigli iz pepela i ponovo zasijali večnim sjajem, svojom lepotom, ali i istorijskim značajem, naročito se izdvaja Bešenovo – jedan manje poznati fruškogorski manastir koji je, možda, zadužbina jednog Nemanjića!

Zadužbina Nemanjića u srcu Fruške gore

Iako prvi istorijski zapisi o Bešenovu potiču iz 16. veka on je verovatno znatno stariji. Za razliku od većine manastira na Fruškoj gori čija se gradnja vezuje za Svetu lozu Brankovića i kraj XV veka, predanje kaže da je Bešenovo podigao kralj Dragutin još krajem 13. veka što ga čini jednom od najstarijih svetinja Fruške gore i jednim od tek tri manastira na ovoj planini čije osnivanje se vezuje za dinastiju Nemanjić.

Veruje se da je Bešenovo, Veliku i Malu Remetu, Dragutin podigao dok je vladao ovih krajevima kao tzv. „sremski kralj“ od 1282. do 1316. godine. Kao dokaz da je Bešenovo podigao baš ovaj Nemanjić navodi se krst iz 1297. na kome je bila ugravirana slika i ime ovog manastira, ali i činjenica da je on posvećen Svetim arhanđelima Mihailu i Gavrilu koji su bili zaštitnici ove srednjovekovne srpske dinastije.

U neraskidivoj vezi sa prirodom i – vodom

Manastiri su oduvek funkcionisali u vezi i skladu sa prirodom. Podizani su tamo gde je bilo nešto plodne zemlje, malo šume i onog najbitnijeg – pitke vode. I baš kao što se manastir Jazak svio kraj izvora čiste i bistre Jazak vode, Bešenovo je izgrađeno uz potok koji se danas zove Čikoš, u divnom valovitom krajoliku, na početku jedne doline, na južnim padinama središnjeg dela Fruške gore.

Manastir se danas nalazi u opštini Sremska Mitrovica, a interesantno je da je „kumovao“ i jednom naselju. Naime, u njegovoj neposrednoj blizini u prošlosti se nalazio manastirski prnjavor, selo u kome su živeli radnici koji su obrađivali manastirsko imanje. Naziv je ostao, pa tako ovo mestašce danas nosi ime Bešenovački Prnjavor.

Bešenovo slavi dve slave

Istorija Bešenova bogata je i zanimljiva. Zahvaljujući tome ovaj manastir danas može da se pohvali i činjenicom da slavi dve slave! Naime, iako je crkva posvećena Svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu, pa tako proslavlja Aranđelovdan 21. novembra, Bešenovo ima i svoju „letnju“ slavu – dan Svetih mučenika Kirika i Julite 28. jula.

Priča o ovim ranohrišćanskim mučenicima neodvojiva je od priče o Bešenovu jer – jedan deo njihovih moštiju vekovima je čuvan upravo u ovom manastiru. Kada i kako je do toga došlo nije poznato, ali se zna da je u drugoj polovini 18. veka ovde bio podignut raskošni barokni zvonik u kome je bila smeštena kapela Svetih Kirika i Julite sa ikonom i kivotom.

Mošti ovih svetitelja čuvane su u Bešenovu sve do sredine Drugog svetskog rata, a u znak sećanja na taj period manastir i danas obeležava njihov dan kao svoju slavu.

Tragovi drevne prošlosti

Poslednja obnova Bešenova otkrila je tragove života drevnih naroda na ovim prostorima. Naime, uz temelje manastirske crkve pronađeni su rimski grobovi s kraja 1. veka. Arheologe je ovo navelo na zaključak da je mesto bilo sveto i u doba najranijeg hrišćanstva i da je možda baš iz tog razloga i kralj Dragutin ovde podigao manastir.

Grobnice su danas konzervirane i nalaze se pod staklom na delu poda manastira, tako da ih svaki posetilac može videti.

Grobnica zaboravljenog plemića

Obnova Bešenova otkrila je i grob jedne značajne, a poprilično zaboravljene ličnosti iz istorije Vojvodine – kneza Aleksandra Raškovića, rođaka srpskog patrijarha Arsenija IV Jovanovića Šakabente.

Raškovići su bili stara i ugledna srpska porodica. Poticali su iz Starog Vlaha i u prošlosti su imali više grana. Aleksandar Rašković je, zajedno sa ocem, sklanjajući se od Turaka protiv kojih su podigli bunu, prešao u Vojvodinu 1737. godine. Nakon toga se borio u redovima vojske habzburške monarhije i, kao pukovnik, predvodio deo odreda neustrašivih graničara koji su, sredinom 18. veka, ratovali protiv Turaka i izvojevali velike i važne pobede.

Kako nisu zaboravili ni svoje duhovno nasleđe i tradiciju, Raškovići su bili veliki priložnici crkava i manastira. Bešenovo je bilo jedno od njih, pa je Aleksandar Rašković, nakon smrti 1773. godine u njemu i dobio svoje večno počivalište.

Manastir iznikao iz pepela

Najveći broj crkava i manastira na Fruškoj gori je tokom Drugog svetskog rata mnogo stradalo, ali je sudbina Bešenova bila naročito surova. Manastir je prvo opljačkan, spaljen i opustošen, a zatim, u maju 1944. bombardovan i potpuno sravnjen sa zemljom. Ono malo toga što je preživelo i što je pronađeno na zgarištu, poput delova ikonostasa i bogoslužbenih predmeta, nakon rata je prebačeno u Muzej crkvene umetnosti u Sremskoj Mitrovici.

Vreme je prolazilo… tokom decenija, reč je bila više o zapuštenom lokalitetu zaraslom u korov na kome su se temelji manastira tek nazirali, nego mestu na kome se nekada nalazila jedna značajna svetinja. Nije bilo nikakvog obeležja, a čak je i šut prvi put raščišćen tek 2004. godine.

Ali, baš kao što vode uvek nađe put, tako se i Bešenovo ponovo uzdiglo! Prvo je 2008. podignuta mala daščana kapela, a počev od 2013. obnova manastira je u punom jeku – na temeljima stare crkve podignut je novi hram, izgrađeni su konaci, pomoćne zgrade, radionice, zvonik… Paralelno sa tim, malo bratstvo svakodnevno se stara i o duhovnom životu ove svetinje.

I tako, Bešenovo danas ponovo živi!

Autor: Aleksandra Bogdanović – Istorijski zabavnik

Zaprati Jazak vodu na Instagram-u

Zaprati Jazak vodu na Facebook-u

Zaprati Jazak vodu na Youtube-u