Manastiri Fruške gore – Epizoda 1

Jednom, u davnini, kad goleme morske vode iščeznuše nekud već, osta prostrana ravnica plodonosna i poduža gora, jedva tek planina.

Vreme je odenu gustim šumama i livadama, a priroda nastani raznoraznim biljkama i životinjama da ih brani i hrani. Dariva joj i štogod izvorišta, i jedno jedinstveno, iz utrobe zemlje.

Istorija joj izida mnoge duhovne hramove. Iskušavala je i naučila da opstaje, obnavlja i traje. Prvi je nacionalni park u Srbiji. Al’ je Fruškogorje ipak nadaleko znano kao srpska Sveta gora.

MANASTIR JAZAK  

Najstariji spomen manastira je iz 1522. godine, ali se veruje da je štogod stariji, jer se izgradnja pripisuje despotu Jovanu Brankoviću krajem XV veka.

Tokom Velike seobe Srba, mošti cara Uroša, poznatog kao Nejaki (po duhovnosti Silni), prenose se u Stari Jazak 1705. godine. Manastir počinje da uživa veliki ugled i postaje teskoban, pa monasi uz pomoć naroda iz okolnih mesta 1736. godine počinju da grade novu crkvu posvećenu Svetoj trojici, u baroknom stilu. Tako je Novi Jazak među najmlađim fruškogorskim manastirima.

Do Drugog svetskog rata, imao je bogatu biblioteku i riznicu, ali su ustaše deo dragocenosti uništile, a deo odnele u Zagreb. Tokom rata je i zapaljen, a mošti Uroševe prenete su u Sabornu crvku u Beogradu.

Opet je zaživeo dolaskom monahinja 1953. kada počinje obnova. Mošti Dušanovog sina, poslednjeg vladara loze Nemanjića, vraćene su u Jazak 2001. godine. Isceliteljskih moći je molitva pored kivota Uroša. Na poklon dolaze unesrećeni svih veroispovesti.

Uz svojevrsnu baroknu arhitekturu, krasi ga bogati ikonostas sa 58 ikona i pozlaćenim krstom.

Danas je istinska oaza duhovnosti, spokoja i snažnog daha prirode. U mirisu raznobojnog, pažjivo negovanog cvetnog vrta, u hladu povisokih stabala, ušuškan međ’ dva fruškogorska brega.

Nedaleko, u zaštićenom ekosistemu Nacionalnog parka Fruška gora, je izvorište istoimene vode. U stenama, na ispod 128 metara dubine, teče Jazak – blagoslov prirode. Dva Jaska – jedan najvažniji dar prirode, a drugi hram, dar od Boga. Bez vode i duha – života nema.

MANASTIR VRDNIK – SREMSKA RAVANICA

Tačno vreme osnivanja se ne zna, kao i za većinu fruškogоrskih hramova. Kao Manastir Svetog Jovana spominje se u turskim defterima iz sredine XVI veka.

Malo je podataka o manastiru sve do 1697. godine kada su ravanački monasi doneli kivot sa moštima kneza Lazara. Tako ponese ime Sremska Ravanica, znan i kao Mala Ravanica. Mošti su u više navrata sklanjane iz manastira, i konačno su odnete početkom Drugog svetskog rata.

Ravanački monasi su i obnovili crkvu i posvetili je Vaznesenju Gospodnjem. Kako se stara crkva urušila, počela je gradnja nove koja je završena 1811. godine.

Jednobrodno zdanje sa visokim baroknim zvonikom, danas krasi raskošni ikonostas i zidne kompozicije. Čuva i deo moštiju Svete mučenice Anastasije, dar monaha sa Svete gore, i nekoliko vrednih starina. No, najveća dragocenost je deo ključne kosti Svetog kneza Lazara, položen u kivot ispred ikonostasa.

Porta manastira na brdašcetu nadomak Vrdnika sva je u cveću i drveću, sa malim dečjim igralištem i bistom pesnikinje Milice Stojadinović Srpkinje.

„Ko se kako krsti, onako mu dišu i prsi, to nas bar iskustvo uči“, hrabro odvogori poznatom pesniku svojim snažno rodoljubivim perom Vrdnička vila. Kosti joj počivaju upravo ovde, na njenoj voljenoj Fruškoj gori.

VRDNIČKA KULA

Nekada utvrđeni grad na oko 400 metara nadmorske visine prvi put se u istorijskim izvorima pominje 1315. godine. Međutim, istraživanjem je utvrđeno da je postojalo mnogo starije zdanje.

Otkriveni su predmeti iz III veka, kada je car Prob upravljao delom Rimskog carstva iz Sirmijuma, današnje Sremske Mitrovice, pa se smatra da je prvobitna građevina služila kao osmatračnica ili predstraža samom Sirmijumu.

Do kule vode dve stazice kroz šumu – od puta, duža i manje zahtevna, i od Etno-naselja Vrdničke kule, drvenim stepenicima, prilično strma.

Guste krošnje štite od vreline, ali uspon ište snage, te je najbolji saputnik bočica vode, naravno fruškogorske prirodne izvorske Jazak. Za momentalno okrepljenje i osveženje.

Od, pretpostavlja se, moćnog utvđenja danas su ostali delovi bedema i branič-kula. Uređenim stepenicama stiže se na vrh. Pogled na pitominu. Sve zeleno, bregovite šume i tek komad zlatne ravnice.

MANASTIR BEŠENOVO

Na južnim padinama središnjeg Fruškogorja, na jednom od glavnih izvorišta vode, uzdigao je kralj Dragutin krajem XIII veka crkvu i posvetio je Svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu, kaže predanje. No, o njenom postojanju u to doba svedoči zapis o Dragutinovom krstu iz 1297. godine, na kome su ugravirani slika i naziv manastira Bešenova. Prvi pisani tragovi su iz XV veka, a na zidu crkve je pronađen zapis da je oslikana 1476. godine.

Najveće stradanje doživeo je tokom Drugog svetsko rata. Prvo su ga ustaše opljačkale 1942, a dve godine kasnije Nemci su ga bombardovali i sravnili sa zemljom.

Obnova je počela pre desetak godina. Kako se nastanak vezuje za lozu Nemanjića, nova crkva je izgrađen u nemanjićkom stilu. Još nije živopisana.

Zanimljivost je deo poda u staklu kroz koji se vide ostaci ranohrišćanskog hrama s kraja I i početka II veka i delovi temelja razorenog prethodnog zdanja.

A dvorište pogolemo, živopisno, cvetno, zeleno, bajkovito.

U blizini je i Bešenovačko jezero tirkizne vode, oivičeno belim kamenom koje neumoljivo podseća na rajsku uvalu dalekih mora. Nekada je bilo kop sedimentne stene laporca, ali se priroda poigrala i pretvorila ga u popularno izletište tokom vrelih dana. Plaže nisu uređene i dno je nepredvidivo, pa je kupanje zvanično zabranjeno.

MANASTIR MALA REMETA

Znan i kao Remetsko ili Remetica, udomio se na južnim obroncima Fruške gore u potočnoj dolini, obgrljen šumom bagrema.

Osnivanje manastira posvećenog prazniku Bogorodičinom pokrovu, pripisuje se, nezvanično, kralju Dragutinu početkom XIV veka. Prvi pouzdani podaci su iz turskih dokumenata iz sredine XVI veka kada je i spaljen.

Obnovljen je krajem XVII veka, a sadašnja crkva uzdignuta je 1739. godine i oslikana početkom XX veka. Rađena je od tesanog kamena, u srpsko-vizantijskom stilu i jedna je od najskladnijih sakralnih zdanja Fruške gore.

Karakteristično je da sama crkva nikada nije imala zvonik, sve do savremenih dana kada je postavljen zvonik na drvenim stubovima.

Monahinje su vredne i spravljaju razne prirodne čajeve, meleme, ulja… Osim duhovnog i kulturnog iskustva, iz Male Remete rado se nose i darovi prirode za telesno isceljenje.

Nastavimo zajedno da istražujemo manastire Fruške gore. Čekaju nas nove zanimljive epizode. Zapratite Jazak stranice na Facebook-u i Instagram-u i budite u toku sa novim objavama o duhovnim oazama Fruške gore, koje obilazimo uz flašicu Jazak vode – prirodne izvorske vode, našeg blagoslova prirode.

Nastaviće se…