Šišatovac – postojani čuvar istorije

Kada se na jednom mestu nalazi toliko manastira i crkava kao što je to slučaj sa Fruškom gorom, onda nije redak slučaj da se tu istorija prepliće sa legendama, književnost sa narodnim predanjima, a mitski junaci da idu ruku pod ruku sa stvarnim osobama iz prošlosti našeg naroda. Ovaj „spoj nespojivog“ najbolje se vidi na primeru Šišatovca, manastira na južnim padinama zapadnog dela Fruške gore, za koji se vezuje veliki broj priča o događajima, ali i slavnim istorijskim ličnostima Srbije.

Zahvaljujući tome, reč je o mestu na kome možete čuti mnogo manje poznatih podataka i činjenica o kojima malo ko zna.

Manastir koji je dobio ime po – šišarci?!

Nije poznato od kada na ovom mestu postoji manastir. Narodno predanje kao ktitora navodi kralja Dragutina Nemanjića, ali je ipak verovatnije da su Šišatovac početkom 16. veka, a na mestu starije bogomolje, podigli monasi iz Žiče sklanjajući se u ove krajeve od Turaka. Zato, najveći broj istoričara kao osnivača navodi žičkog igumana Teofila.

Misteriozno je i ime manastira. Jedni pričaju da su monasi po dolasku na ovo mesto zatekli pravi tepih od šišarki i da su zato manastir i nazvali – Šišatovac. Drugi kažu da je ovde nekada postojala prepisivačka škola, a da su monasi za pisanje koristili upravo šišarke neobičnog oblika nalik olovkama, koje je i danas moguće pronaći u porti, pa je tako nastao i neobični naziv manastira. Iako su obe priče legende, ime se zadržalo sve do današnjih dana čineći Šišatovac jedinstvenim u čitavom pravoslavnom svetu.

Čudotvorni izvor

Šišatovac je još jedan u nizu fruškogorskih manastira koji su u neraskidivoj vezi sa vodom. Baš kao što je Jazak manastir podignut kraj izvora Jazak vode, tako je i Šišatovac podignut kraj potoka Remeta, ali i kraj izvora vode kojoj je narod tokom vekova pripisao čudotvorna svojstva. Ona i danas teče sa česme posvećene Svetoj Anastasiji ispod manastirskog poseda.

Monumentalan i veličanstven

Najveći broj manastira Fruške gore građen je na skrovitim mestima, u dolinama i okružen šumom. Graditelji Šišatovca nisu poštovali ovaj „šablon“. On je podignut na brdu, tako da dominira okolinom i lepo se vidi sa svih strana.

I njegove dimenzije su impozantne! Današnja crkva koja potiče iz druge polovine 18. veka jedna je od najvećih na Fruškoj gori, a jedinstvena je i po tome što, za razliku od ostalih manastira na ovom prostoru, u njenoj arhitekturi gotovo u potpunosti preovlađuje barok, a ima i elemente gotskog stila što je prava retkost za Srbiju.

Kakva je veza Šišatovca i romana „Seobe“ Miloša Crnjanskog?

Manastir je tokom vekova više puta rušen, obnavljan i dograđivan, a ono što je naročito interesnatno je da je jedan od njegovih najvećih ktitora bio pukovnik Vuk Isaković, glavni lik romana „Seobe“ Miloša Crnjanskog. On je u prvoj polovini 18. veka dao sredstva da se uz crkvu podigne veliki četvorospratni zvonik, dok je njegov brat Trifun Isaković, malo potom, podigao grobljansku kapelu posvećenu Svetim apostolima Petru i Pavlu.

U Šišatovcu je boravio i Vuk Karadžić

Malo je manastira u čitavoj Srbiji koji mogu da se pohvale da su u njemu obitavale tolike slavne i značajne ličnosti kao što je to slučaj sa Šišatovcem.

Počev od 1812. godine ovde je boravio arhimandrit Lukijan Mušicki, jedan od najpoznatijih pesnika srpskog klasicizma. Tokom njegovog upravljanja Šišatovac je postao stecište najumnijih glava onog vremena. Upravo ovde je Vuk Karadžić slušao slepog guslara Filipa Višnjića i narodnog pripovedača Tešana Podrugovića i zabeležio neke od najlepših i najznačajnijih pesama srpske epike.

U neraskidivoj vezi sa Nikolom Teslom

Legenda kaže da je u Šišatovcu u mladosti boravio i čuveni Nikola Tesla i da ga je upravo čudotvorna voda sa ovog mesta izlečila od kolere. Iako je izvesno da je reč o priči koja nema uporište u istorijskim činjenicama, istina je da postoji veza slavnog naučnika i ovog manastira.

Naime, iguman Šišatovca dugo godina bio je Petronije Trbojević. Za njega kažu da je bio prvi Srbin sa dva doktorata – iz prava i teologije, ali je za ovu priču značajnije to što je reč bila o sinu Angeline Tesle, rođene sestre Nikole Tesle. Petronije je sa ujakom iz Amerike održavao redovnu prepisku i ta pisma su godinama čuvana u manastirskoj biblioteci, ali su nažalost stradala tokom Drugog svetskog rata.

Najveća svetinja Šišatovca danas je u „izbeglištvu“

U manastiru Šišatovac vekovima su se čuvale mošti Svetog Stefana Štiljanovića. Njegov kult bio je veoma razvijen u ovim krajevima, pa su vernici iz čitave Vojvodine dolazili da se poklone svetitelju i nad njegovim netruležnim telom mole za spasenje.

Mošti Svetog Stefana Štiljanovića danas su u „izbeglištvu“. Kako bi bile spašene od ustaša tokom Drugog svetskog rata prenete su u Sabornu crkvu u Beogradu, gde se i danas nalaze.

Strašna sudbina – manastira i ljudi

Šišatovac se u prošlosti često pominjao kao jedan od najbogatijih fruškogorskih manastira. To se sve promenilo tokom Drugog svetskog rata.

Pod okupacijom Nezavisne države Hrvatske, manastir je opljačkan, spaljen i na kraju miniran. Urušavanjem kupole veličanstvenog manastira, u potpunosti je uništen stari ikonostas, rad Grigorija Davidovića-Obšića iz Čalme, o čijoj lepoti danas možemo da naslutimo samo zahvaljujući starim slikama. Strašna sudbina zadesila je i bratstvo ovog manastira. Jedan broj monaha odveden je u logor kod Slavonske Požege, a tamo je stradao i tadašnji iguman Šišatovca Rafailo Momčilović.

Ali Šišatovac i dalje živi! Crkva posvećena Rođenju presvete Bogorodice obnovljena je, kao i grobljanska kapela i konaci. Vernici se nadaju da bi uskoro mogao biti rekonstruisan i ikonostas. Malo, posvećeno bratstvo ponovo se stara o duhovnom životu ove svetinje, ali i čuva sećanja na sve značajne ljude koji su u prošlosti boravili u njemu.

Autor: Aleksandra Bogdanović – Istorijski zabavnik

Zaprati Jazak vodu na Instagram-u

Zaprati Jazak vodu na Facebook-u

Zaprati Jazak vodu na Youtube-u